بی اختیاری مدفوع چه علتی دارد و چگونه درمان می‌شود؟ + راهکار
بی اختیاری مدفوع یکی از مشکلاتی است که می تواند زندگی روزمره افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و باعث احساس ناراحتی و کاهش اعتماد به نفس شود. این عارضه که به دلیل اختلال در عملکرد عضلات و اعصاب کنترل کننده مقعد ایجاد می شود، ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما با راهکارهای پیشرفته امروزی دیگر نیازی به نگرانی نیست.
کلینیک تهرانی، پیشرو در درمان بیماری های نشیمنگاهی با لیزر، با بهره گیری از تکنولوژی های مدرن و روش های کم تهاجمی، راه حلی سریع، مؤثر و بدون درد برای درمان مشکلاتی مانند بواسیر و شقاق ارائه می دهد. اگر شما یا عزیزانتان با این مشکلات مواجه هستید، کلینیک تهرانی آماده است تا زندگی شما را به کیفیت گذشته بازگرداند و آرامش را به شما هدیه دهد. در این مقاله، به بررسی دقیق علل، علائم و روش های درمانیبی اختیاری مدفوع خواهیم پرداخت.
فهرست عناوین
بی اختیاری مدفوع
بی اختیاری مدفوع یا بی اختیاری روده یا عدم کنترل مدفوع از دست دادن کنترل روده است. این امر منجر به اجابت مزاج غیر ارادی و دفع گاز معده بر خلاف خواسته خود فرد می شود. بی اختیاری مدفوع به معنای عدم کنترل بر روی حرکات روده و تخلیه مدفوع است و به این معنا که فرد نمی تواند مدفوع خود را نگه دارد.
این حالت و ناتوانی در کنترل موجب نشت مدفوع خواهد شد که میتواند برای فرد اذیت کننده باشد و بر روی زندگی او تاثیر مستقیم بگذارد. کنترل مدفوع توسط عضله های مقعد است، اگر این عضلات آسیب دیده باشند منجر به نشت مدفوع از مقعد می شود. در این حالت مدفوع به صورت آبکی و گاهی نشت گاز صورت می گیرد. توجه داشته باشید که اگر درگیر عدم کنترل مدفوع هستید حتما تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
با توجه به مقاله منتشر شده توسط تیم تحقیقاتی Mayo Clinic می خوانیم :
Fecal incontinence may happen when a person has a sudden urge to pass stool and cannot get to a toilet in time. Also, stool may leak when a person doesn’t sense the need to pass stool
بی اختیاری مدفوع ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که فرد به طور ناگهانی میل به دفع مدفوع داشته باشد و نتواند به موقع به توالت برود. همچنین زمانی که فرد نیاز به دفع مدفوع را احساس نکند، ممکن است مدفوع نشت کند
علائم بی اختیاری مدفوع
بی اختیاری مدفوع با علائمی همراه است که فرد را متوجه ایجاد عارضه ای می کند. علائم عدم کنترل مدفوع میتواند اذیت کننده و باعث خجالت فرد شود. علائم بی اختیاری مدفوع شامل خروج غیرارادی مدفوع در شرایط مختلف و ناتوانی در کنترل زمان دفع است. یکی از نشانه های شایع، نشتی مدفوع در هنگام فعالیت های روزمره یا پس از دفع است که معمولا به صورت لکه هایی روی لباس زیر دیده می شود.
علائم عدم کنترل مدفوع :
- خونریزی
- نشت مدفوع
- ایجاد گاز و نفخ
- اسهال و یبوست
- درد های شکمی
- اسپاسم مقعدی
- احساس پر بودن
- مشکل در کنترل گاز
- ناتوانی در کنترل مدفوع
- سوزش و خارش مقعد
احساس فوریت شدید برای دفع، بدون توانایی نگه داشتن آن، از دیگر علائم رایج است. همچنین، برخی افراد ممکن است دچار نفخ شکم همراه با نشت گاز یا مدفوع شوند. در موارد پیشرفته تر، فرد ممکن است کاهش حس در ناحیه مقعد را تجربه کند، که این موضوع به‌طور غیرمستقیم بر کنترل مدفوع تاثیر می گذارد. خارش یا تحریک پوستی در ناحیه مقعد نیز می تواند نشانه‌ا ی از این مشکل باشد. تشدید علائم در مواقع استرس یا فعالیت بدنی نشان دهنده اهمیت مراجعه به پزشک و تشخیص دقیق برای مدیریت این وضعیت است.
علت بی اختیاری مدفوع
پدید آمدن اختلال بی اختیاری مدفوع علت و دلایل زیادی دارد. با خوردن غذا و به محض هضم این مواد غذایی، مواد زائد باقی مانده به سمت بخش نهایی روده بزرگ یعنی رکتوم حرکت می کنند. رکتوم لوله باریک است که به مقعد ختم می شود و مرکز ذخیره سازی موقت مدفوع است. با پر شدن این قسمت و تحریک گیرنده های عصبی فرد احساس دفع و نیاز به اجابت مزاج می‌کند.
برای ورود مدفوع به درون مقعد باید از دریچه درونی که غیر ارادی است عبور کند. برای خروج کامل مدفوع نیاز به عبور از دریچه خروجی مقعدی دارد که به صورت ارادی کار می کند. وقتی عملکرد عضلات ارادی به هر دلیلی دچار اختلال شود، مشکل بی اختیاری مدفوع ایجاد می شود.
علت بی اختیاری مدفوع در زنان
خانم ها به دلیل گذراندن دوران بارداری و داشتن زایمان بیشتر مستعد ابتلا به این عارضه هستند زیرا زایمان گاهی اوقات باعث آسیب به اسفنکتر های مقعدی می شود. بی اختیاری مدفوع در زنان به دلایل مختلفی ممکن است ایجاد شود. از جمله مهم ترین علت ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب به عضلات کف لگن: معمولا به دلیل زایمان طبیعی یا جراحی های لگنی.
- ضعف یا آسیب اسفنکتر مقعد: به ویژه در اثر زایمان های سخت یا افزایش سن.
- بیماری های عصبی: مانند ام‌اس، دیابت، یا سکته مغزی که بر عملکرد اعصاب کنترل کننده تأثیر می گذارند.
- یبوست مزمن: که باعث کشیدگی یا آسیب به عضلات مقعد می شود.
- اسهال مزمن: که کنترل دفع را دشوار می کند.
- افتادگی اعضای لگنی: به ویژه پس از زایمان های متعدد.
این عوامل معمولا نیاز به بررسی دقیق پزشکی برای انتخاب روش درمانی مناسب دارند.
علت بی اختیاری مدفوع در کودکان
بی‌اختیاری مدفوع در کودکان میتواند به دلایل متعددی ایجاد شود که برخی از شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- یبوست مزمن: مهم‌ترین علت در کودکان، که منجر به تجمع مدفوع سخت در روده و کاهش کنترل می‌شود.
- مشکلات عاطفی یا استرس: تغییرات محیطی، مشکلات خانوادگی یا فشارهای روانی می‌توانند عامل ایجاد این مشکل باشند.
- اختلالات عصبی یا مادرزادی: مانند اسپینا بیفیدا یا سایر مشکلات عصبی که عملکرد روده را مختل می‌کنند.
- عادات نامناسب در تخلیه روده: مانند نگه‌داشتن مدفوع برای مدت طولانی.
- عفونت‌ها یا بیماری‌های روده‌ای: که می‌توانند باعث تحریک یا اسهال مکرر شوند.
درمان این مشکل معمولا نیازمند شناسایی علت اصلی و پیگیری درمان توسط پزشک متخصص است.
علت بی اختیاری مدفوع در سالمندان
بی اختیاری مدفوع در سالمندان یک مشکل شایع است که میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد. از جمله علت های رایج آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش قدرت عضلات مقعد: با افزایش سن، عضلات کنترل‌کننده مقعد ضعیف می‌شوند.
- اختلالات عصبی: بیماری هایی مانند پارکینسون، آلزایمر یا سکته مغزی که ارتباط عصبی با روده را مختل می کنند.
- یبوست مزمن: منجر به انسداد روده و نشت مدفوع مایع می‌شود.
- اسهال مکرر: به دلیل تحریک مخاط مقعد و کاهش توانایی کنترل مدفوع.
- عوارض جراحی: جراحی های لگن یا روده ممکن است به آسیب های عضلانی یا عصبی منجر شوند.
- بیماری های التهابی روده: مانند کرون یا کولیت که عملکرد روده را تحت تاثیر قرار می دهند.
درمان این مشکل نیازمند مراجعه به پزشک و بررسی دقیق علت‌های زمینه ای است تا با روش‌های مناسب، مانند تمرینات عضلانی یا تغییرات رژیم غذایی، کنترل شود. همینطور سن افراد در بروز آن تاثیرگذار است، این عارضه بیشتر در سن بالای ۶۵ سال رایج است. افرادی که دیابت یا مولتیپل اسکلروزیس، آلزایمر و آسیب جسمی دارد به احتمال بیشتری به این عارضه مبتلا می شوند.
دلایل ابتلا به عدم کنترل مدفوع :
- یبوست:
یبوست باعث می شود که یک مدفوع خشک و سفت در رکتوم تشکیل شود و برای دفع بیش از حد بزرگ و سخت باشد. در نتیجه این امر ماهیچه های روده کشیده و در نهایت ضعیف می شوند. این امر سبب می شود مدفوع آبکی از دستگاه گوارش به اطراف مدفوع نهفته حرکت کند و نشت کند. یبوست مزمن همچنین با آسیب به عصب منجر به بی اختیاری مدفوع می شود. - اسهال:
نگه داشتن مدفوع جامد در مقعد راحت تر از مدفوع شل و آبکی است. مدفوع شل ناشی از اسهال میتواند باعث بی اختیاری مدفوع یا تشدید آن شود. همینطور این مدفوع می تواند باعث نیاز فوری شخص به اجابت مزاج شود. این نیاز می تواند آنقدر ناگهانی باشد که زمان کافی برای رسیدن به دستشویی نداشته باشید و لباس خود را کثیف کنید. - آسیب یا ضعف عضلانی :
اگر عضلات مقعد، لگن یا راست روده آسیب یا ضعیف شده باشند ممکن است نتوانند مقعد شما را بسته نگه دارند و اجازه دهند مدفوع به بیرون نشت کند - آسیب عصبی:
اگر اعصابی که مقعد، کف لگن و راست روده شما را کنترل می کنند آسیب دیده باشند ماهیچه ها به طور درست کار نمی کنند. آسیب به اعصابی که به شما می گویند چه زمانی مدفوع در رکتوم شما وجود دارد و تشخیص این که چه زمانی باید به دنبال توالت باشید را دشوار می کند. - بیماری های عصبی :
بیماری های عصبی که بر اعصاب مقعد، کف لگن یا راست روده تاثیر می‌گ ذارد، میتواند باعث بی اختیاری مدفوع شود. این بیماری ها عبارت اند از : زوال عقل – دیابت نوع ۲ – پارکینسون – سکته مغزی – مولتیپل اسکلروزیس – از دست دادن کشش در رکتوم – بواسیر یا هموروئید
عوارض بی اختیاری مدفوع
عوارض بی اختیاری مدفوع میتواند شامل موارد زیر باشد و زندگی فرد را مختل کند.
پریشانی عاطفی
از دست دادن کنترل بر عملکردهای بدن میتواند منجر به خجالت، شرم، ناامیدی و افسردگی شود.
افراد مبتلا به بی اختیاری مدفوع سعی می‌کنند از مشارکت اجتماعی و گروهی دور بمانند.
تحریک پوست
پوست اطراف مقعد ظریف و حساس است.
تماس مکرر پوست آن ناحیه با مدفوع که خاصیت اسیدی دارد میتواند منجر به سوزش، خارش و زخم شود که نیاز به درمان پزشکی دارد.
پیشگیری از بی اختیاری مدفوع
- انجام ورزش و داشتن تحرک
- پیشگیری از یبوست و اسهال
- جلوگیری از زور زدن بیش از حد
- حفظ سلامتی دستگاه گوارشی
- به تاخیر ننداختن عمل اجابت مزاج
- داشتن رژیم غذایی مناسب و فیبر دار
- مصرف آب کافی و هیدراته نگه داشتن بدن
- درمان بیماری‌های گوارشی و عصبی به موقع
- استفاده از داروهای ضد درد های غیر اپیوئیدی به جای داروهای اپیوئیدی
- کاهش استرس و اضطراب با روش‌های مانند ماساژ، یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن
- استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند الکترواستیمولاسیون جهت تحریک الکتریکی عضلات یا تحریک عصبی الکتریکی برای بهبود عملکرد عضلات و عصب های گوارشی
روش های تشخیص بی اختیاری مدفوع
جهت تشخیص دقیق بی اختیاری مدفوع به پزشک مراجعه کنید و از اقدامات خودسرانه اجتناب کنید.
پزشک ممکن است از روش های مختلفی جهت اطمینان از بیماری استفاده کند :
- آزمایشات خون و مدفوع
- بررسی تاریخچه پزشکی بیمار
- بررسی علائم و نشانه‌های بیمار
- انجام تست های عصبی مانند تست عصب‌های حرکتی و حسی
- انجام تست های عضلانی مانند الکترومیوگرافی و تست عضلات کرسی
- آزمایش های تصویربرداری مانند اندوسکوپی، کولونوسکوپی، رادیولوژی، سیگموئیدوسکوپی و سونوگرافی
درمان بی اختیاری مدفوع
بی اختیاری مدفوع قابل درمان است و بسته به شدت علائم و علت زمینه ای، روش های مختلفی وجود دارد. درمان های خانگی و غیرتهاجمی شامل تغییر در رژیم غذایی، افزایش مصرف فیبر و آب برای بهبود عملکرد روده و پرهیز از غذاهای تحریک کننده مانند غذا های چرب یا ادویه‌دار است. تمرینات کگل نیز به تقویت عضلات کف لگن کمک کرده و توانایی کنترل مقعد را بهبود می بخشد. همچنین استفاده از داروهایی مانند داروهای ضداسهال یا ملین ها، بسته به نیاز فرد، میتواند به تنظیم حرکات روده کمک کند.
در موارد پیشرفته، درمان‌های پزشکی و جراحی ممکن است ضروری باشد. تزریق مواد حجم دهنده به دیواره مقعد، تحریک عصبی برای بهبود عملکرد اعصاب مرتبط با روده، و در برخی موارد جراحی برای ترمیم عضلات آسیب دیده یا بازسازی ساختار مقعد از جمله روش های مؤثر درمانی هستند. پزشکان با بررسی دقیق وضعیت بیمار، بهترین گزینه را پیشنهاد می‌دهند تا علاوه بر بهبود کیفیت زندگی، مشکل بی اختیاری به‌طور کامل برطرف شود.
روش های عمل جراحی :
- کولوستومی
- پیوند عضله
- اسفنکتروپلاستی
- اسفنکتر مصنوعی
درمان بی اختیاری مدفوع وابسته به علت آن است. در صورتی که علت بیماری تشخیص داده شود، درمان آن نیز مشخص می شود. اگر به بواسیر مبتلا شده باشید می توانید از با لیزر بواسیر عارضه را درمان کنید. به عنوان روش های کمکی می توان به تغییرات در رژیم غذایی، تمرینات عضلانی و تمرینات تنفسی اشاره کرد.
سخن پایانی
در صورتی که بی اختیاری مدفوع به علت مشکلات عصبی یا عضلانی باشد، درمان شامل فیزیوتراپی، تمرینات عضلانی و تمرینات تنفسی، الکترومیوگرافی، بیوفیدبک و درمان دارویی می باشد. در موارد شدید با تجویز و مشورت پزشک جراحی ممکن است لازم باشد.
بی اختیاری مدفوع یک مشکل شایع است که میتواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر زیادی بگذارد، اما قابل درمان است. علائم آن شامل احساس نیاز مداوم به دفع، ناتوانی در کنترل دفع مدفوع و بوی ناخوشایند است. علل این مشکل می تواند شامل عواملی مانند آسیب های عضلات مقعد، بیماری های عصبی یا مشکلات گوارشی باشد. درمان های خانگی مانند تغییرات رژیم غذایی و تمرینات کگل می توانند در مراحل اولیه مؤثر باشند.
سوالات متداول در خصوص با عدم اختیار و کنترل مدفوع
- آیا بی‌اختیاری مدفوع قابل درمان است؟
بله، بی‌اختیاری مدفوع قابل درمان است و بسته به شدت مشکل، درمان هایی همچون تغییرات رژیم غذایی، تمرینات تقویتی عضلات مقعد، درمان های پزشکی و در موارد شدیدتر جراحی ها می توانند مؤثر باشند. - چه عواملی می‌توانند باعث بی‌اختیاری مدفوع شوند؟
بی‌اختیاری مدفوع ممکن است به علت آسیب‌های عضلات مقعد، بیماری‌های عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس، مشکلات گوارشی، زایمان های متعدد یا بیماری‌های التهابی روده ایجاد شود. - آیا درمان خانگی بی‌اختیاری مدفوع وجود دارد؟
بله، درمان های خانگی نظیر تغییر رژیم غذایی، مصرف فیبر بیشتر، انجام تمرینات کگل و استفاده از داروهای ملین طبیعی می توانند در کنترل علائم بی‌اختیاری مدفوع کمک‌کننده باشند، ولی در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به درمان های تخصصی تر باشد.