چسبندگی یا انسداد روده چیست؟ علت، علائم، درمان، قرص + عکس

انسداد روده یکی از مشکلات گوارشی جدی است که می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این عارضه زمانی رخ می دهد که مسیر روده به‌صورت جزئی یا کامل مسدود شده و عبور مواد غذایی و مایعات با اختلال مواجه شود. علائم این مشکل شامل درد شدید شکم، نفخ، تهوع، یبوست یا حتی اسهال غیر طبیعی است. اگر این وضعیت به‌ موقع تشخیص داده نشود، ممکن است عوارض خطرناکی مانند عفونت شدید، سوراخ شدن روده یا حتی مرگ را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، آگاهی از علل، علائم و روش‌های درمان این بیماری اهمیت زیادی دارد.

خوشبختانه، امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش‌ های متعددی برای درمان انسداد روده وجود دارد که از تغییر رژیم غذایی گرفته تا روش‌های جراحی را شامل می‌ شود. یکی از عوارض شایع این بیماری، بواسیر است که به دلیل فشار زیاد ناشی از یبوست طولانی‌مدت و دشواری در دفع، به وجود می‌آید. اگر چسبندگی روده به‌ موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به بواسیر و مشکلات نشیمنگاهی دیگر شود که درد و ناراحتی زیادی را برای بیمار به همراه دارد. در کلینیک تهرانی، روش‌ های نوین برای درمان بواسیر نیز ارائه می‌ شود تا بیماران بتوانند با خیالی آسوده و در کوتاه‌ ترین زمان ممکن، سلامت خود را بازیابند.

انسداد روده چیست؟

انسداد روده یک وضعیت پاتولوژیک است که در آن عبور محتویات روده از مسیر طبیعی خود دچار اختلال می‌ شود. این انسداد می‌ تواند به‌ صورت مکانیکی یا عملکردی رخ دهد. در انسداد مکانیکی، یک عامل فیزیکی مانند چسبندگی‌های داخل صفاق، توده‌های توموری، فتق یا پیچ‌خوردگی روده (ولوولوس) مانع از عبور مواد در طول مجرای روده می‌شود. در مقابل، انسداد عملکردی یا ایلئوس زمانی اتفاق می‌ افتد که عضلات دیواره روده به دلیل مشکلات نورولوژیک یا متابولیک، مانند اختلالات الکترولیتی، ایسکمی یا تأثیر داروهای خاص، قادر به انجام حرکات طبیعی پریستالتیک نباشند.

با پیشرفت انسداد، فشار داخل لومن روده افزایش یافته و منجر به کاهش جریان خون در دیواره روده می‌شود. این وضعیت می‌تواند موجب ایسکمی و نکروز مخاطی گردد که در صورت عدم مداخله درمانی، ممکن است به پرفوراسیون (سوراخ شدن) روده منتهی شود. از سوی دیگر، تجمع مایعات و گازها در بالادست انسداد باعث کشیدگی بیش‌ از حد دیواره روده شده و می‌ تواند به ترشح بیش‌ ازحد مایعات در داخل لومن منجر شود که در نهایت، تعادل مایعات و الکترولیت‌ های بدن را مختل می‌کند و بیمار را در معرض شوک هیپوولمیک قرار می‌ دهد.

علاوه بر عوارض سیستمیک، انسداد روده می‌ تواند تأثیرات ثانویه بر سایر بخش‌ های بدن داشته باشد. برای مثال، افزایش فشار داخل شکم ممکن است منجر به افزایش فشار وریدی در ناحیه مقعدی شده و زمینه‌ ساز بواسیر شود. در موارد شدیدتر، افزایش نفوذپذیری مخاط روده به دنبال ایسکمی می‌تواند باعث ترشح باکتری‌ها و سموم آنها به داخل جریان خون شده و سپسیس را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل، تشخیص به‌ موقع و مداخله درمانی سریع برای جلوگیری از عوارض کشنده این بیماری ضروری است. با توجه به تحقیقات گسترده انجام شده توسط Mayo Clinic می خوانیم :

Intestinal obstruction is a blockage that keeps food or liquid from passing through your small intestine or large intestine (colon). Causes of intestinal obstruction may include fibrous bands of tissue (adhesions) in the abdomen that form after surgery; hernias; colon cancer; certain medications; or strictures from an inflamed intestine caused by certain conditions, such as Crohn’s disease or diverticulitis.

انسداد روده انسدادی است که مانع از عبور غذا یا مایعات از روده کوچک یا روده بزرگ (کولون) می شود. علل انسداد روده ممکن است شامل نوارهای فیبری بافتی (چسبندگی) در شکم باشد که پس از جراحی ایجاد می شود. فتق؛ سرطان روده بزرگ؛ داروهای خاص؛ یا تنگی های ناشی از یک روده ملتهب ناشی از شرایط خاص، مانند بیماری کرون یا دیورتیکولیت.

علائم انسداد روده

علائم انسداد روده بسته به شدت و محل انسداد می‌توانند متغیر باشند، اما در بیشتر موارد با درد شکمی شدید و مداوم همراه هستند. این درد معمولاً به‌صورت کرامپی (گرفتگی) ظاهر شده و با گذر زمان شدت می‌یابد. از دیگر نشانه‌های شایع می‌توان به نفخ شکم، تهوع، استفراغ و کاهش یا قطع دفع مدفوع و گاز روده‌ای اشاره کرد. در مواردی که انسداد در قسمت‌های بالایی روده رخ دهد، استفراغ زودتر و با شدت بیشتری دیده می‌شود، در حالی که انسداد در بخش‌های پایینی معمولاً با یبوست شدید و اتساع شکم همراه است.

در مراحل پیشرفته‌تر، تجمع مایعات در روده و افزایش فشار داخل شکم می‌تواند باعث اختلال در جریان خون دیواره روده شده و به نکروز بافتی منجر شود. این وضعیت ممکن است علائمی مانند تب، تاکی‌کاردی، شوک و حتی علائم سپسیس را به همراه داشته باشد. در جدول زیر، مهم‌ترین علائم انسداد روده و ویژگی‌های آنها آورده شده است:

انواع انسداد روده

انسداد روده را می‌ توان بر اساس محل وقوع آن به انسداد یا چسبندگی روده کوچک و انسداد روده بزرگ تقسیم کرد. انسداد در هر یک از این بخش ها می‌ تواند دلایل مختلفی داشته باشد و با علائم متفاوتی همراه باشد:

• انسداد روده کوچک
  انسداد در روده باریک معمولا شایع‌ تر از انسداد روده بزرگ است و می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
  • چسبندگی‌های داخل شکمی: معمولا پس از جراحی‌های قبلی ایجاد شده و شایع‌ ترین علت انسداد روده کوچک محسوب می‌ شوند.
  • فتق‌ ها: زمانی که بخشی از روده درون یک حفره غیرطبیعی گیر کند، ممکن است دچار انسداد شود.
  • ولوولوس (پیچ‌خوردگی روده): چرخش غیرطبیعی روده باعث بسته شدن مسیر عبور محتویات روده می‌شود.
  • توده‌های توموری یا التهابی: تومورها و بیماری‌هایی مانند کرون می‌توانند مسیر روده را مسدود کنند.
• انسداد روده بزرگ
  این نوع انسداد اغلب در افراد مسن‌ تر دیده می‌ شود و ممکن است علت‌ های متفاوتی داشته باشد، از جمله:
  • سرطان کولون: شایع‌ترین علت انسداد مکانیکی در روده بزرگ که معمولا به‌صورت تدریجی ایجاد می‌ شود.
  • دیوِرتیکولیت: التهاب و تورم کیسه‌ های کوچک در دیواره روده که ممکن است باعث تنگی و انسداد شوند.
  • ولوولوس کولون: پیچ‌ خوردگی روده بزرگ، به‌ویژه در ناحیه سیگموئید، که می‌تواند باعث انسداد ناگهانی شود.
  • انسداد ناشی از تنگی‌های روده‌ای: ممکن است به دلیل بیماری‌های التهابی مزمن یا جراحی‌های قبلی رخ دهد.

شناخت نوع انسداد نقش مهمی در تعیین روش درمانی دارد، زیرا برخی از موارد ممکن است با روش‌های غیرجراحی برطرف شوند، در حالی که برخی دیگر نیاز به مداخله جراحی فوری دارند.

شایع ترین علت انسداد روده

علت‌ های چسبندگی روده بسته به نوع آن (مکانیکی یا عملکردی) متفاوت هستند، اما برخی از عوامل بیشترین نقش را در ایجاد این مشکل ایفا می‌کنند. در انسداد مکانیکی، یک مانع فیزیکی باعث توقف حرکت محتویات روده می‌شود، در حالی که در انسداد عملکردی، اختلال در حرکات طبیعی پریستالتیک روده دلیل اصلی است. در ادامه، شایع‌ترین علت‌های انسداد روده را بررسی می‌کنیم:

1. چسبندگی داخل شکمی (Adhesions)
   • شایع‌ ترین علت انسداد مکانیکی، به‌ویژه در روده کوچک، که معمولاً پس از جراحی‌های شکمی ایجاد می‌شود.
   • این چسبندگی‌ها باعث به‌دام‌افتادن روده و اختلال در عبور مواد می‌شوند.
2. سرطان روده (Colorectal Cancer)
   • شایع‌ترین علت انسداد روده بزرگ، که معمولا به‌صورت تدریجی ایجاد شده و در نهایت مسیر عبور مواد را مسدود می‌کند.
   • ممکن است با علائمی مانند یبوست مزمن، خونریزی گوارشی و کاهش وزن همراه باشد.
3. فتق‌ های روده‌ای (Hernias)
   • زمانی که بخشی از روده از طریق یک ضعف در دیواره شکم خارج شده و گیر می‌افتد، ممکن است دچار انسداد شود.
   • فتق‌ها در صورت عدم درمان می‌توانند باعث ایسکمی و نکروز روده شوند.
4. ولوولوس (Volvulus)
   • پیچ‌خوردگی بخشی از روده که به‌ویژه در نواحی سیگموئید و سکوم دیده می‌شود.
   • می‌تواند به انسداد کامل و نکروز روده منجر شود و نیاز به جراحی فوری دارد.
5. دیوِرتیکولیت (Diverticulitis)
   • التهاب کیسه‌ های کوچک دیواره روده که در برخی موارد باعث تنگی شدید و انسداد می‌شود.
   • این وضعیت بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد و ممکن است نیاز به مداخلات جراحی داشته باشد.

شناخت این علل به تشخیص سریع‌ تر و انتخاب بهترین روش درمانی کمک می‌کند، زیرا برخی از موارد مانند چسبندگی‌ها یا فتق ممکن است با روش‌های غیرجراحی مدیریت شوند، در حالی که دیگر موارد مانند بیماری کرون یا سرطان کولون یا ولوولوس معمولا به جراحی نیاز دارند.

درمان خانگی انسداد روده

درمان خانگی انسداد روده و یا چسبندگی روده بیشتر برای موارد خفیف و انسدادهای عملکردی توصیه می‌ شود، زیرا انسدادهای مکانیکی شدید معمولا نیاز به مداخله پزشکی دارند. روش‌ های طبیعی می‌توانند به بهبود حرکات روده، کاهش التهاب و تسهیل عبور مواد کمک کنند. یکی از مؤثرترین راه‌ ها، افزایش مصرف مایعات و فیبر است که به تحریک حرکات پریستالتیک روده و جلوگیری از یبوست کمک می‌ کند. نوشیدن آب گرم همراه با عسل یا لیمو در صبح می‌ تواند به روان شدن مدفوع و رفع گرفتگی‌های خفیف روده کمک کند.

علاوه بر رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم و حرکات کششی خاص نیز در بهبود انسدادهای جزئی مؤثر است. حرکاتی مانند ماساژ آرام شکم در جهت عقربه‌های ساعت یا انجام تمریناتی مانند یوگا (به‌ ویژه حالت‌ های کودک و کبرا) می‌توانند به تحریک عملکرد روده کمک کنند. همچنین، مصرف دمنوش‌ های گیاهی مانند بابونه، رازیانه و زنجبیل می‌ تواند باعث کاهش و درمان التهاب روده و بهبود هضم شود. در برخی موارد، استفاده از روغن کرچک یا روغن زیتون به مقدار کم و تحت نظر متخصص ممکن است به روان شدن مدفوع کمک کند.

در جدول زیر، برخی از روش‌های خانگی مؤثر برای کمک به رفع انسدادهای خفیف روده آورده شده است:

در صورتی که علائم انسداد روده شدید تر شوند یا با علائمی مانند استفراغ مداوم، تب یا درد شدید و یا دیده شدن خون در مدفوع همراه باشند، مراجعه به پزشک ضروری است، زیرا انسدادهای جدی ممکن است نیاز به درمان دارویی یا جراحی داشته باشند.

قرص های مورد استفاده برای انسداد روده

درمان دارویی انسداد روده بسته به علت آن متفاوت است. در مواردی که انسداد عملکردی باشد و ناشی از یبوست یا کاهش حرکات روده باشد، برخی داروها می‌توانند کمک‌کننده باشند. اما در انسدادهای مکانیکی شدید، معمولا داروها مؤثر نیستند و نیاز به مداخله پزشکی دارند. برخی از داروهای مورد استفاده شامل:

• بیزاکودیل (Bisacodyl): بیک ملین محرک که باعث افزایش حرکات پریستالتیک روده می‌ شود.
• دوکوزات سدیم (Docusate Sodium): یک نرم‌کننده مدفوع که از یبوست و تشدید انسداد جلوگیری می‌کند.
• مگنیزیم هیدروکساید (Magnesium Hydroxide): باعث افزایش جذب آب در روده و تسهیل دفع می‌شود.
• متوکلوپرامید (Metoclopramide): در برخی موارد برای تحریک حرکات روده و بهبود تخلیه معده استفاده می‌شود.
• لاکتولوز (Lactulose): یک ملین اسمزی که آب را در روده نگه می‌دارد و به نرم شدن مدفوع کمک می‌ کند(شربت لاکتولوز برای اینکار پیشنهاد می شود).
• سیمیتیکون (Simethicone): در صورت وجود گاز زیاد و نفخ، می‌تواند به کاهش فشار روده کمک کند.

قبل از مصرف هر یک از این داروها، مشورت با پزشک ضروری است، زیرا مصرف خودسرانه در موارد انسداد مکانیکی می‌تواند خطرناک باشد.

عوارض انسداد روده

اگر انسداد روده به‌موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی و تهدیدکننده شود. شدت عوارض به میزان انسداد و مدت‌زمان باقی‌ماندن آن بستگی دارد. برخی از مهم‌ترین عوارض این بیماری عبارتند از:

1. نکروز روده – کاهش جریان خون به ناحیه مسدود شده که می‌تواند باعث مرگ بافت روده شود.
2. پرفوراسیون (سوراخ شدن روده) – در اثر افزایش فشار، دیواره روده ممکن است پاره شده و منجر به عفونت شدید شود.
3. پریتونیت – التهاب پرده صفاق ناشی از نشت محتویات روده به حفره شکمی که یک وضعیت اورژانسی است.
4. سپسیس (عفونت گسترده خون) – در صورت گسترش عفونت، می‌تواند زندگی بیمار را تهدید کند.
5. کم‌آبی و عدم تعادل الکترولیتی – به دلیل استفراغ مکرر و عدم جذب مناسب مایعات، بدن دچار کم‌آبی شدید می‌شود.

تشخیص و درمان زودهنگام انسداد روده برای جلوگیری از این عوارض بسیار ضروری است.

پیشگیری از انسداد روده

برای جلوگیری از انسداد روده، رعایت یک سبک زندگی سالم و مراقبت از دستگاه گوارش ضروری است. مصرف کافی فیبر از طریق سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل به تنظیم حرکات روده کمک کرده و از یبوست جلوگیری می‌کند. نوشیدن آب کافی در طول روز باعث حفظ رطوبت مدفوع و کاهش احتمال انسداد می‌شود. فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی یا یوگا، به تحریک حرکات روده و کاهش خطر چسبندگی‌های داخلی کمک می‌کند. همچنین، پرهیز از مصرف بیش‌ازحد غذاهای چرب و فرآوری‌شده و جویدن کامل غذا قبل از بلع، می‌تواند فشار روی روده را کاهش داده و از بروز انسداد جلوگیری کند. در افرادی که سابقه مشکلات گوارشی دارند، مشورت منظم با پزشک و بررسی وضعیت روده‌ها توصیه می‌ شود.

سوالات متداول مرتبط با انسداد یا چسبندگی روده

1. چه علائمی نشان‌ دهنده چسبندگی روده است؟
   علائم معمول چسبندگی روده شامل درد شدید شکم، استفراغ، نفخ، و عدم توانایی در دفع گاز یا مدفوع می‌باشد. این علائم ممکن است به‌طور ناگهانی شروع شده و با گذشت زمان تشدید شوند.
2. آیا انسداد روده می‌تواند بدون جراحی درمان شود؟
   در برخی موارد خفیف یا انسدادهای عملکردی، درمان‌های غیرجراحی مانند مصرف ملین‌ها، تغییرات رژیم غذایی، و مایعات کافی ممکن است کافی باشند. اما در موارد شدید و انسداد مکانیکی، معمولاً جراحی ضروری است.
3. آیا انسداد روده به سرطان روده مرتبط است؟
   چسبندگی روده می‌ تواند به‌دلیل سرطان روده بزرگ ایجاد شود، زیرا تومورها ممکن است مسیر روده را مسدود کنند. اگر انسداد یا چسبندگی روده با علائم غیرمعمول مانند خونریزی یا کاهش وزن همراه باشد، لازم است برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه شود.
4. چگونه می‌ توان از بروز انسداد روده جلوگیری کرد؟
   رعایت رژیم غذایی غنی از فیبر، نوشیدن مایعات کافی، فعالیت بدنی منظم، و اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده می‌تواند به پیشگیری از چسبندگی روده کمک کند. همچنین، مدیریت بیماری‌های گوارشی مزمن نیز نقش مهمی در پیشگیری از این مشکل دارد.