درمان بواسیر و آنچه باید بدانید

بواسیر یا هموروئید به تورم ورید های کانال مقعد گفته می شود و یکی از مشکلات رایج روده ای است. بواسیر بسته به محل تشکیل آن بر دو نوع داخلی و خارجی است و درمان بواسیر با توجه به نوع و شدت آن صورت می پذیرد. عوامل گوناگونی در پیدایش بواسیر دخیل هستند که مهمترین آنها اعمال فشار به روده در هنگام عمل دفع است. شایع ترین علائم بواسیر (داخلی و خارجی)، خونریزی، خارش و درد است.

تشخیص آن معمولا توسط پزشک با پرسیدن تاریخچه بیماری و معاینه فیزیکی انگشتی انجام می شود و تایید آن به کمک روش هایی مانند سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی صورت می گیرد. درمان بواسیر به دو صورت غیر جراحی (شامل درمان های خانگی، دارویی و فیکساتیو ها) و جراحی (هموروئیدکتومی) است که انتخاب آنها به تشخیص پزشک و بر اساس وضعیت بیماری انجام می پذیرد.

بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoids) چیست؟

بواسیر یا هموروئید به تورم ورید های کانال مقعد گفته می شود و یکی از مشکلات رایج روده ای است. گاهی اوقات، دیواره این رگ های خونی به قدری نازک می شود که برجسته می شوند و مخصوصاً هنگام عمل دفع تحریک پذیر می شوند و به همین دلیل است که هموروئیدها یکی از مهمترین دلایل خونریزی مقعدی هستند. هموروئیدها غالبا به خودی خود از بین می روند. در غیر این صورت باید به درمان آنها اقدام نمود. درمان بواسیر با توجه به نوع و شدت آن، به روش های گوناگونی صورت می پذیرد.

بواسیر داخلی و بواسیر خارجی

در صورتی که تورم در رگ های درون کانال مقعد اتفاق بیفتد، به آن بواسیر داخلی و اگر تورم رگها در نزدیکی دهانه مقعد رخ داده باشد، به آن بواسیر خارجی گفته می شود. بواسیر داخلی معمولاً بدون درد، اما غالبا خونریزی دهنده است و چون در داخل رکتوم واقع شده، قابل دیدن یا لمس نیست. البته، گاهی به خارج از مقعد بیرون زدگی پیدا می کند و به اصطلاح پرولاپس می شود. در حالی که بواسیر خارجی در زیر پوست مقعد قرار دارد و چون در آنجا اعصاب حسی بیشتری برای درد وجود دارد، می تواند دردناک باشد. احتمال اینکه فردی بطور همزمان دارای هر دو نوع هموروئید داخلی و خارجی باشد دور از ذهن نیست.

عوامل ایجاد کننده بواسیر

فشار زیاد به وریدهای ناحیه لگن و رکتوم باعث بواسیر می شود. به طور معمول، بافت داخل مقعد برای کمک به کنترل حرکات روده پر خون است و اگر هنگام  عمل دفع تحت فشار قرار بگیرد (به دلیل یبوست یا نشستن طولانی در توالت)، رگهای ناحیه متورم و کشیده می شوند. اسهال یا یبوست، بارداری، و اضافه وزن از سایر عواملی هستند که می توانند فشار وارده بر وریدهای کانال مقعدی را افزایش دهند.

عوامل ایجاد کننده بواسیر

علائم بواسیر

شایع ترین علائم بواسیر (داخلی و خارجی) عبارتند از:

• خونریزی حین عمل دفع
• خارش
• درد ناحیه رکتوم، بویژه هنگام تمیز کردن

دلیل عمده ایجاد بواسیر فشار زیاد به مقعد در هنگام عمل دفع است

علائم بواسیر داخلی

در بواسیر داخلی، بعد از عمل دفع رگه هایی از خون قرمز روشن روی کاغذ توالت، یا خون قرمز روشن در کاسه توالت و روی سطح مدفوع مشاهده می شود. بواسیر داخلی معمولا بدون درد است، اما در صورت پرولاپس شدن و فشار به عضلات مقعد، میتواند دردناک باشد.

علائم بواسیر خارجی

بواسیر خارجی به واسطه وجود برجستگی های اطراف مقعد شناسایی می شود. این توده ها دردناک هستند و آنها را می توان با لمس احساس کرد.

بواسیر خارجی ترومبوزه

اگر بواسیر خارجی تحریک شود، خون درون رگهای آن لخته شده، به شکل یک توده دردناک در می آید. ممکن است این توده باعث متوقف شدن جریان خون و ایجاد ترومبوز گردد و در این حالت، به آن بواسیر ترومبوزه گفته می شود. رنگ بواسیر ترومبوزه آبی مایل به بنفش بوده، با درد شدید، خارش، و خونریزی همراه است. لخته ایجاد شده معمولا جذب یا دفع می شود و درد آن تسکین پیدا می کند. ولی از خود آثاری به جا می گذارد (Skin tag) که آنها را می توان با جراحی از بین برد.

تشخیص بواسیر

پزشک معمولا با پرسیدن تاریخچه بیماری و معاینه فیزیکی انگشتی (Digital rectal exam) میتواند بواسیر را تشخیص دهد. اما اگر در معاینه علت مشکل دقیقا مشخص نشود، پزشک ممکن است از ابزارهایی  مانند سیگموئیدوسکوپ برای بررسی یک  سوم پایینی روده بزرگ، یا از کولونوسکوپ برای بررسی کل روده بزرگ استفاده کند.

پزشک غالبا از طریق معاینه انگشتی میتواند بواسیر را تشخیص دهد

درمان بواسیر

درمان بواسیر شامل روش های غیر جراحی، و روش های جراحی است. بیشتر هموروئیدها را می توان با تغییراتی ساده در عادات مربوط به شیوه زندگی درمان کرد و اکثر آنها نیازی به جراحی یا درمان دیگری ندارند مگر اینکه بسیار بزرگ و دردناک باشند.

روش های غیر جراحی در درمان بواسیر

روش های خانگی در درمان بواسیر

درمان های خانگی عمدتا شامل ایجاد عادات سالم روده است. این درمان ها به تسکین علائم تورم، درد و خارش کمک و از بدتر شدن آنها جلوگیری می کنند. درمان های خانگی بواسیر برای اکثر افراد موثر است و شامل اقدامات زیر می باشد:

• افزایش مصرف فیبر غذایی و مایعات
• استفاده از نرم کننده های مدفوع
• استفاده از کمپرس یخ، چند بار در روز و هر بار ۱۰ دقیقه
• نشستن در وان آب گرم (حمام سیتز) چند بار در روز، هر بار حدود ۱۵ دقیقه خصوصاً بعد از عمل دفع

درمان های خانگی نظیر حمام سیتز به تسکین علائم بواسیر کمک می کنند

سایر اقدامات خانگی

• استراحت در رختخواب (زنان باردار بهتر است به پهلو بخوابند و برای سایرین، خوابیدن روی شکم با بالش زیر پهلو به کاهش تورم کمک می کند)
• اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی مدت و خودداری از بلند کردن اجسام سنگین در هنگام تحریک بواسیر
• استفاده از لباس زیر نخی و گشاد برای جلوگیری از تجمع رطوبت، تحریک هموروئید و کاهش فشار بر ناحیه مقعد
• استفاده از صابونهای فاقد رنگ و بو
• اجتناب از مالیدن ناحیه مقعد در هنگام نظافت

داروها در درمان بواسیر

داروها می توانند به تسکین علائم بواسیر کمک کنند. طبق توصیه پزشک استفاده از داروهای بدون نسخه زیر کمک کننده است:

• مسکن های بدون نسخه شامل استامینوفن، آسپرین و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، جهت کاهش درد و تورم
• پماد های محافظت کننده از پوست مانند اکسید روی یا وازلین، این پمادها باعث جلوگیری از ایجاد آسیب بیشتر و کاهش خارش می شوند.
• شیاف ها برای از بین بردن تحریک و روان سازی کانال مقعدی در حین حرکات روده (توجه کنید که برخی از این محصولات حاوی موادی هستند که استفاده طولانی مدت از آنها می تواند به بافت های مقعدی آسیب برساند).
• پماد هیدروکورتیزون (نوعی داروی استروئیدی که التهاب و خارش را تسکین می دهد). این محصولات نباید بیش از ۲ هفته استفاده شوند، زیرا می توانند پوست را نازک کنند.
• داروهای حاوی بی حس کننده موضعی، این محصولات اغلب پسوند ” Cain ” دارند و به تسکین درد کمک می کنند، البته به شرطی که فرد به آنها حساسیت نداشته باشد.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن  و ناپروکسن جهت کاهش درد و تورم بواسیر تجویز می شوند

روشهای تثبیت کننده (fixative procedures) در درمان بواسیر

هدف از به کار بردن این روش ها کاهش خون رسانی به بواسیر، به امید کوچک شدن و از بین رفتن آن است. جای زخم (بافت اسکار) باقی مانده از این روش ها به نوبه خود از بافت مقعدی حمایت، و از ایجاد هموروئید جدید جلوگیری می کند. این روشها در درمان بواسیر داخلی، برای افراد بالای ۷۰ سال و افرادی که از سلامت خوبی برخوردار نیستند به کار می روند، و عبارتند از:

• بستن با نوار یا باند لیگاسیون پلاستیکی (rubber band ligation): در این روش، پایه هموروئید با نوارهای لاستیکی بسته شده، جریان خون به آن را قطع می کند. به طوری که هموروئید کوچک شده، می میرد و بعد از حدود یک هفته، می افتد.
• درمان انعقادی (coagulation therapy)، در این روش با استفاده از گرما، لیزر یا جریان الکتریکی هموروئید تخریب و آثار آن به شکل بافت اسکار باقی می ماند. بافت اسکار خونرسانی به بواسیر را قطع می کند تا کوچک شود و از بین برود.

باند لیگاسیون از موثرترین درمان های تثبیت کننده بواسیر است

روش های جراحی در درمان بواسیر (hemorrhoidectomy)

بیشتر هموروئید ها نیازی به جراحی ندارند. جراحی معمولاً فقط برای انواع شدید و در موارد زیر در نظر گرفته می شود:

• در صورت عدم موفقیت سایر درمان ها
• وقتی علائم چنان آزار دهنده باشند که زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
• وقتی هموروئید باعث ایجاد یک وضعیت اضطراری پزشکی مانند خونریزی کنترل نشده، یا وجود خون و چرک در مقعد، همراه با درد شدید مقعدی شود.
• برای بواسیرهای بزرگ، یا زمانی که چندین بواسیر کوچک وجود دارد.

روش های جراحی در درمان بواسیر

هموروئیدکتومی ممکن است نتایج طولانی مدت بهتری نسبت به روش های فیکساتیو ارائه دهد. اما زمان بهبودی در جراحی طولانی تر است. بعلاوه، جراحی معمولاً دردناک تر پر عارضه تر است. گاهی اوقات ترکیبی از روش های درمانی (مثلا روش تثبیت کننده توام با روش جراحی) برای درمان بواسیر موثرتر است.

جراحی بواسیر (هموروئیدکتومی) به عنوان آخرین گزینه و در صورت عدم موفقیت سایر روش ها به کار گرفته می شود

درمان بواسیر خارجی ترومبوزه

بواسیر خارجی در صورت بزرگ بودن تنها با جراحی برداشته می شود و اگر در آن لخته خون ایجاد شده باشد (هموروئید ترومبوزه)، ممکن است برای تسکین درد نیاز به برداشتن لخته باشد. برداشتن لخته یک روش سرپایی است و در مطب پزشک یا کلینیک، و با بیحسی موضعی انجام میشود. پزشک در محل توده یک برش کوچک ایجاد می کند تا لخته را برداشته و فشار و درد را کاهش دهد.